CogniFit - Beynin Bölümleri - Beyin Anatomisi

Beynimizin farklı bölgeleri nelerdir? İnsan beyni vücudumuzun en karmaşık organlarından biridir. Farklı işlevleri yürüten ve beyni vücudun geri kalan kısımlarına bağlayan binlerce bağlantıyı kullanarak birlikte çalışan çeşitli parçalar veya yapılardan oluşur.

Beyin yapısı

Merkezi Sinir Sistemi, ansefalon ve omurilikten oluşur.

• Ansefalon Bu, beceri ile korunan ve çevrelenen CNS'nin merkezi kısmıdır.
• Omurilik vertebral kanalda bulunan ve ensefalonu vücudun geri kalanına bağlayan uzun beyazımsı bir kordur. Beyin tarafından sağlanan tüm bilgileri vücudun geri kalanına aktararak, ensefalon ile vücut arasında bir tür bilgi yolu oluşturur.

Kısaca şunu söyleyebiliriz; filogenetik gelişime bağlı olarak insan ansefalonu üç "beyne" ayrılır:

ARTBEYİN: Omurgalıların en yaşlı ve en az gelişmiş yapısıdır. Artbeyinin yapısı ve organizasyonu en basit olanıdır. Hayatta kalmak ve hareketlerimizi kontrol etmek için ihitiyacımız olan temel fonksiyonları düzenlemekten sorumludur. Bu yapıların alacağı yaralanmalar ciddi hasarlar ya da ölüme yol açabilir. Artbeyin omuriliğin hemen üst tarafında yer alır ve çeşitli yapılardan oluşur:

• Soğanilik: Nefes almak, kan basıncı, kalp atışı ve sindirim gibi otomatik işlevlerimizi kontrol etmeye yardım eder.
• Anüler tümsek ya da pons Omurilik soğanı ve ve ortabeyin arasında yerleşmiş olan ansefalon kökünün parçasıdır. Omurilik ve soğaniliği serebral korteks ve/veya beyinciğin hemisferlerinin üst yapılarına bağlar. Beynin otomatik işlevlerini kontrol etmek için kullanırılır ve uyanık hal seviyleri, bilinç hali ve uyku düzenlemesinde önemli rolü vardır.
• Beyincik: Beynin alt tarafında yer alır ve ansefalondaki ikinci en geniş yapıdır. Vücudun farklı duyusal ve motor yollarından alınan bilgilerin tümü beyinde beyincikte bütünleştirilir, ve bu yüzden asıl işlevi hareketi kontrol etmektir. Duruş ve dengeyi kontrole yardım etmenin yanısıra insanların hareket etmeyi, yürümeyi, bisiklet binmeyi öğrenmesini de mümkün kılar. Bu yapıya alınan hasarlar hareket ve koordinasyon problemleri, ve duruşu kontrol sorunlarının yanında bazı daha üst bilişsel süreçlerde de işlev bozukluklarına yol açar.

ORTABEYİN: Arka ve ön beyni birleştiren, motor ve duyusal dürtüleri yönlendiren yapıdır. Bilinç deneyimi için doğru çalışması ön bir gereksimdir. Beynin bu bölümüne alınan hasarlar bazı hareket problemleri, çarpıntı, setleşme, tuhaf hareketlerden sorumlu olabilirler.

ÖNBEYİN: Ansefalondaki en gelişmiş ve evrilmiş yapıdır ve en karmaşık yüksek organizasyona sahiptir. İki ana bölümden oluşur:

• Diansefal: Beynin iç kısmında yer alır. Talamus ve hipotalamus gibi önemli yapılardan oluşur.
• Talamus: Beynin tekrardan iletim istasyonu gibidir: alınan duyusal bilgilerin (işitsel, görsel ve dokunsal) çoğunu iletir ve bunların beynin geri kalan bölümlerince işlenmesini sağlar. Ayrıca motor kontroled kullanılır.
• Hipotalamus: Beynin merkez bölgesinde yer alan, duyguların düzenlenmesi ve açlık, susuzluk ve uyku gibi birçok vücut işlevini çok önemli rolü olan bir bezdir.
• Serebrum: Beyin olarak bilinir ve tüm beyin korteksini,(gri maddeden oluşan ince tabaka, oluklar ve katlar halinde kırışıklar), hipokampus ve bazal gangliyayı kaplar.

Beyin anatomisi ve işlevleri

Bu bölümde beynin anatomisine ve her bir yapının işlevlerinde daha yakından bakacağız.

BAZAL GANGLİON: Hareketi başlatmak ve entegre etmek için çalışan bir grup subkortikal nöronal yapı. Beyin korteksinden ve ensefalonun tabanından bilgi alır, işler ve koordineli bir harekete izin vermek için kortekse, medulla ve tabana yansıtırlar. Bu nöronal yapı grubu ince motor becerilerini koordine etmek için beyincikle birlikte çalışır. Birkaç yapıdan oluşur:

• Gönüllü hareket kontrolünde ima edilen "C" şeklinde bir çekirdek olan kaudat çekirdeği, öğrenme ve hafıza işlemlerinde de ima edilmiştir. 
• Putamen
• Globus pallidus
• Duygularda, özellikle korkuda önemli bir rol oynayan Amigdal. Amigdal anıları ve duyguları saklamak ve sınıflandırmak için yardımcı olur.

BEYİN ÇIKINTISI: Belleğin oluşturulmasında ve sınıflandırılmasında, ve uzun süreli belleklte çok önemli bir rol oynayan, korteks altında bulunan küçük bir denizatı şeklindeki yapıdır.

BEYİN ZARI: Kendi etrafında yivlenen ince bir gri madde tabakası, beyne karakteristik kırışık görünümü veren, kıvrım adı verilen bir tür çıkıntı oluşturur. Kıvrımlar oluklar veya serebral sulkus ile sınırlandırılır ve özellikle derin olanlara fissür denir. Korteks sağ ve sol olmak üzere iki yarım küreye ayrılır ve bunlar interhemisferik fissür ile ayrılır ve ikisi arasında iletimi sağlayan korpus kallozum adı verilen bir yapı ile birleştirilir. Her yarım küre vücudun bir tarafını kontrol eder, ancak bu kontrol tersine çevrilir: sol yarım küre sağ tarafı kontrol eder ve sağ yarım küre sol tarafı kontrol eder. Bu fenomene beyin lateralizasyonu denir.

HER BİR YARIMKÜRE 4 LOBA BÖLÜNÜR:  Bu loblar 4 serebral sulkus ile sınırlandırılmıştır (Merkezi veya Roland sulkus, lateral veya Silvio sulkus, parietal-oksipital sulkus ve tekil sulkus):

• Ön lop: Korteksin en büyük lobu. Önde, alnın hemen arkasında bulunur. Anteriordan santral sulkusa kadar uzanır. Beyninizin kontrol merkezidir. Ön lop, planlama, akıl yürütme, problem çözme, yargılama ve dürtü kontrolü ile empati, cömertlik ve davranış gibi duyguların düzenlenmesinde rol oynar. Yürütücü işlevlerle bağlantılıdır (Miller, 2000; Miller ve Cohen, 2001). 
• Temporal lop (şakak lop): Frontal ve parietal lobdan lateral sulkus ve Oksipital lobun sınırları ile ayrılır. İşitsel ve dil işlemede kullanılır ve ayrıca hafıza işlevlerinde ve duyguları yönetmede kullanılır. 
• Yan lop: Santral sulkus ile parietal-oksipital sulkus arasında yer alır. Beynin bu kısmı ağrıyı ve dokunma hissini işlemeye yardımcı olur. Aynı zamanda bilişle de ilgilidir. 
• Oksipital lob: Parietal ve temporal lobların arka sınırları ile sınırlandırılmıştır. Görsel duyum ve işleme ile ilgilidir. Gördüğümüz her şeyi işler ve yorumlar. Oksipital lob, görsel görüntüleri yorumlamak ve sonuç çıkarmak için şekil, renk ve hareket gibi yönleri analiz eder. 
• Bazı yazarlar beşinci bir lobdan, yani limbik lobdan  bahseder:Limbik sistem, aralarında amigdala, talamus, hipotalamus, hipokampus, korpus kallozum ve diğer birkaç yapıdan oluşan çeşitli yapılardan oluşur. Limbik sistem, duygusal uyaranlara verilen fizyolojik tepkileri yönetir. Hafıza, dikkat, duygular, cinsel içgüdüler, kişilik ve davranışla ilgilidir.

Referanslar

Squire, L.R. (1992) Memory and the hippocampus: a synthesis from findings with rats, monkeys and humans. Psychol Rev, 99, pp.195-231.

Miller, E. K. (2000). The prefrontal cortex and cognitive control. Nat Rev Neurosci, 1 (1), 59-65.

Miller, E. K. y Cohen, J. D. (2001). An integrative theory of prefrontal cortex function. Annu Rev Neurosci, 24, 167-202.

Kosslyn, S.M. (1994) Image and brain: the resolution of the imagery debate. Cambridge, Mass; MIT Press.